ทุเรียนทองผาภูมิ หรือ Thong Pha Phum Durian หรือ Durian Thong Pha Phum หมายถึงทุเรียนพันธุ์หมอนทองที่มีเนื้อหนาเป็นครีม สีเหลือง ผิวมันวาว เส้นใยน้อย กลิ่นไม่ฉุน รสชาติหวานมัน ปลูกและผลิตในเขตพื้นที่ 4 อำเภอของจังหวัดกาญจนบุรี ได้แก่ อำเภอทองผาภูมิ อำเภอไทรโยค อำเภอสังขละบุรีและอำเภอศรีสวัสดิ์
การเก็บเกี่ยว ทุเรียนทองผาภูมิ (GI)
(1) ช่วงเวลาเก็บเกี่ยวทุเรียนทองผาภูมิ ได้แก่ เดือนพฤษภาคมถึงเดือนสิงหาคม
(2) อายุการเก็บเกี่ยวผลผลิตที่เหมาะสม คือ หลังวันดอกบาน ประมาณ 120-150 วัน
อำเภอทองผาภูมิ เคยเป็นหัวเมืองเก่า ในสมัยรัชกาลที่ 3 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เพราะมีชุมชนหนาแน่นบริเวณแม่น้ำแควน้อย จึงตั้งหัวเมืองขึ้น ด้วยเป็นพื้นที่ติดประเทศเมียนมาจึงมีการอพยพของประชาชนหลายชนชาติ การอพยพย้ายถิ่นฐานก็มักจะมีการนำพืชพันธุ์ต่างๆติดมาด้วย หนึ่งในนั้นคือ ทุเรียน ซึ่งเป็นผลไม้ที่มีแหล่งปลูกอยู่ในเขตเมืองมะริด ทะวาย ตะนาวศรี ในประเทศเมียนมา จากหลักฐานที่มีการบันทึก โดยสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงพบว่าเมืองท่าขนุน (ปัจจุบันคือตำบลท่าขนุน อำเภอทองผาภูมิ) มีการปลูกทุเรียนตั้งแต่สมัย รศ.120 (พ.ศ. 2444) เป็นทุเรียนพันธุ์พื้นเมืองหรือทุเรียนป่า ต่อมาในช่วงปี พ.ศ. 2538 เริ่มมีคนจากต่างพื้นที่เข้ามาอยู่อาศัยในอำเภอทองผาภูมิ จึงเริ่มมีการนำผลไม้จากพื้นที่อื่นๆเข้ามาปลูก เช่น เงาะนาสาร ลิ้นจี่จากภาคเหนือ และทุเรียนจากจังหวัดต่างๆ โดยเฉพาะพันธุ์หมอนทอง เมื่อเกษตรกรนำมาปลูก ผลลัพธ์ที่ได้ คือ ผลไม้ที่ให้ผลผลิตในพื้นที่อำเภอทองผาภูมิจะมีรสชาติอร่อย และเนื้อของผลไม้มีความต่างจากพื้นที่เดิม เช่น ทุเรียนที่นำมาจากจังหวัดระยอง จังหวัดจันทบุรี และจังหวัดนครศรีธรรมราช เมื่อนำมาปลูกที่อำเภอทองผาภูมิ จะมีลักษณะเนื้อหนา กรอบ กลิ่นไม่ฉุน หวานมันกำลังดี ไม่หวานแสบคอ เปลือกบาง และสีของเนื้อค่อนข้างอ่อน จึงมีการขยายพื้นที่ปลูกไปยังอำเภอข้างเคียง ซึ่งมีลักษณะภูมิศาสตร์แบบเดียวกัน โดยมีการจัดงานผลไม้ของดีอำเภอทองผาภูมิ ณ ที่ว่าการอำเภอทองผาภูมิ ครั้งแรกในระหว่างวันที่ 18-20 พฤษภาคม พ.ศ. 2554 และจัดติดต่อกันในเดือนมิถุนายนของทุกปี โดยเป็นการร่วมมือกันระหว่างเกษตรกรและภาครัฐ เพื่อส่งเสริมเศรษฐกิจและเพิ่มรายได้ของเกษตรกรในพื้นที่ และเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงเกษตรให้ยั่งยืน นักท่องเที่ยวที่มาเที่ยวอำเภอทองผาภูมิ มักจะติดใจในรสชาติของ ทุเรียนทองผาภูมิ ทำให้เป็นที่รู้จักกันแพร่หลายมาจนถึงทุกวันนี้
ทุเรียนทองผาภูมิ ได้รับการขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GEOGRAPHAICAL INDICATION หรือ GI) โดยกรมทรัพย์สินทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์ ตั้งแต่วันที่ 13 กันยายน 2565 เป็นต้นมา
สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) คือ เครื่องหมายที่ใช้กับสินค้าที่มาจากแหล่งผลิตที่เฉพาะเจาะจง ซึ่งคุณภาพหรือชื่อเสียงของสินค้านั้นๆ เป็นผลมาจากการผลิตในพื้นที่ดังกล่าว GI จึงเปรียบเสมือนเป็นแบรนด์ของท้องถิ่นที่บ่งบอกถึงคุณภาพและแหล่งที่มาของสินค้า ตราสัญลักษณ์สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) ไทย คือ ตราของกรมทรัพย์สินทางปัญญาที่ออกให้แก่ผู้ผลิตสินค้าเพื่อรับรองว่าเป็นสินค้าที่มาจากแหล่งภูมิศาสตร์ที่ได้รับขึ้นทะเบียนไว้โดยต้องปฏิบัติตามคู่มือและแผนการควบคุมนั้นแล้ว